„O innowacji łatwo się mówi, zaś trudniej jest ją wprowadzać w życie.”
28.01.2015
Dr hab. inż. Marek Kułażyński
Prezes Przedsiębiorstwa Innowacyjno Wdrożeniowego
EKOMOTOR Spółka z o.o.
„O innowacji łatwo się mówi, zaś trudniej jest ją wprowadzać w życie.”
Doświadczenia naukowca - przedsiębiorcy w innowacyjnym biznesie
Na przestrzeni mojej prawie trzydziestoletniej działalności w firmie innowacyjnej zachodziły różne przeobrażenia wizji takiej firmy. W początkowym okresie środowisko naukowe nie akceptowało takiej formy aktywności a wręcz odnosiło się do niej wrogo. Często bywało tak, że pracownik naukowy (właściciel firmy) nie był brany pod uwagę w nagradzaniu jego działalności uczelnianej z uwagi na działalność pozauczelnianą w firmie. Dopiero w ostatnich latach taka forma działalności jest „mile widziana”. Aktywność badawcza poza uczelnią nie jest brana pod uwagę w ocenie pracownika Szkoły, chociaż podnosi on swoje kwalifikacje zawodowe, co wykorzystywane jest w procesie kształcenia i realizacji projektów na uczelni. W ostatnich latach prowadzone są dyskusje o działalności konkurencyjnej firmy w stosunku do uczeni. W mojej opinii zależy to od typu działalności zaś z drugiej strony od wydzielenia pewnych projektów, których nie da się zrealizować w ramach działalności uczelni z uwagi np. na krótki termin, czy też brak doświadczenia uczelni w tematyce projektu oraz rozbudowany zgodnie z wymaganiami ministerstwa system administracyjny uczelni. Wreszcie ważne jest czy przedsiębiorca akademicki jest aktywny tylko w realizacji projektów w swojej firmie czy również w uczelni a może we współpracy z uczelnią.
Innym problemem jest ryzyko. Uczelnia ponosi ryzyko i z tego tytułu ponosi pewne koszty. W przypadku realizacji projektu w firmie ryzyko ponosi w 100% właściciel. Gdyby ryzykiem realizacji projektu w Uczelni obciążyć również realizatorów to być może okazałoby się, że nie składaliby oni wniosków na realizację projektu. Ważną rzeczą jest szybkość podejmowania decyzji np. zakupu materiałów usług itp.. W firmie jest to kwestia chwili zaś na Uczelni czasami miesięcy. Skomplikowany jest również system rozliczania pracowników, stawek godzinowych czy też umów o dzieło. Występują zwyczajowe limity funduszu płac i inne wynikające z rozporządzeń. W firmie jest to tylko kwestia umowna a realizacja projektu wymaga obecności środków finansowych w firmie. Do rzadkości należy realizacja dużych projektów przez firmę akademicką o krótkim stażu rynkowym. Nie wynika to z braku doświadczenia, lecz głównie z braku środków finansowych na zabezpieczenie realizacji projektu.
Dla Przedsiębiorstwa EKOMOTOR Spółka z o.o. współpraca z jednostkami naukowymi jest kluczowa i dotychczas odbywała się na zasadzie zlecania konkretnych badań jednostkowych oraz zadań badawczych. Konieczność współpracy wynika z tego, że najnowsze metody syntezy czy badanie składu materiałów, które mogłyby być wykorzystywane przez Przedsiębiorstwo, wymaga korzystania z drogiej, specjalistycznej aparatury. Zakup tego typu sprzętu przez małe przedsiębiorstwo wymagałby bardzo dużego nakładu środków własnych, nawet biorąc pod uwagę dotacje Unii Europejskiej do zakupu aparatury przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Aparatura badawcza w większości przypadków byłaby po zakupie wykorzystywana sporadycznie. Dla firmy, która zajmuje się szeregiem projektów o nieco zróżnicowanej tematyce, inwestycja tego typu jest ekonomicznie nieuzasadniona. Warto pamiętać o tym, że każda wysoce wyspecjalizowana aparatura wymaga odpowiednio wykształconego oraz doświadczonego operatora. Wiąże się to nie tylko z nakładami finansowymi, ale również z wieloletnim doświadczeniem operatorów wyspecjalizowanego sprzętu, a tego właśnie można oczekiwać w przypadku zlecenia badań do uczelni wyższej. Dodatkową korzyścią stałej współpracy pomiędzy środowiskiem naukowym, a Przedsiębiorstwem, jest dostęp do najnowszych bardzo ciekawych rozwiązań, które z wielu powodów nie doczekały się realizacji. W przypadku próby komercjalizacji mało znanych lub nieznanych rozwiązań korzyść jest obustronna.
Transfer nauki do przemysłu w przypadku uczelni technicznych nie jest tematem nowym. Nabiera on jednak „nowego wymiaru”. Od kilku lat sposób finansowania nauki oraz korzystanie z funduszy dotacji, nakłania do bezpośredniej współpracy i współtworzenia zarówno nauki, jak i technologii. Działanie takie jest jak najbardziej uzasadnione i docelowo powinno sprzyjać innowacyjności gospodarki. Nie realizuje się w uczelniach technicznych prac, które nie mają racji bytu w przemyśle ze względów ekonomicznych, czy tworzenia produktów, na które nie ma zapotrzebowania rynkowego. Projekty, jakie finansowane są zarówno przez UE, jak i ze środków krajowych, ukierunkowywane są na tzw. innowacyjność, czyli zwiększenie efektywności istniejących już technologii, lub tworzenie nowych, których istnienie jest konieczne ze względu na priorytety gospodarki danego regionu. Współpraca uczelni technicznych z gospodarką nie jest czymś nowym. Zmienia się, i rozwija forma tej współpracy poprzez wprowadzenie projektów badawczych, gdzie partnerami jest zarówno jednostka naukowa jak i firma (m.in. projekty finansowane przez NCBiR, UE). Tworzone są nowe formy wsparcia dla rozwoju technologicznego firm, jak np. projekty typu „Bony na innowacje” na konkretne zadania, czy czasowe staże przedstawicieli nauki w wybranym przedsiębiorstwie. Firma akademicka jest doskonałym miejscem dla realizacji staży przez studentów, doktorantów i młodych pracowników naukowych.
W ramach niektórych projektów finansowanych przez UE a także niezależnie od nich Przedsiębiorstwo Innowacyjno-Wdrożeniowe EKOMOTOR Sp. z o.o. podjęło się realizacji staży przemysłowych przez studentów, absolwentów krajowych i zagranicznych uczelni (Hiszpania, Belgia) oraz młodych naukowców.
Staże odbywały się w siedzibie Przedsiębiorstwa. W ten sposób tworzony był bezpośredni kontakt ze Stażystą, a kolejne etapy pracy omawiane były na bieżąco.
Dla przedstawiciela środowiska naukowego staż w firmie jest okazją do zapoznania się ze sposobem funkcjonowania danej technologii w realiach skali przemysłowej. Także stażysta zapoznaje się z rzeczywistym życiem produktu od idei jego stworzenia do momentu sprzedaży. Jest to cenna wiedza, szczególnie od strony ekonomicznej oceny technologii/produktu. Owocuje to szczególnie przy realizacji własnych projektów naukowych.
Mogę stwierdzić, że taka forma współpracy wpływa na wzrost efektywności pracy, ale również służy rozwojowi „pomysłu” dzięki wymianie koncepcji, które pojawiają się w trakcie jego realizacji. Dzięki takiemu działaniu może powstać, w wyniku realizacji pomysłu, pełnowartościowy produkt, który gotowy jest do dalszego etapu jego rozwoju.
Przyznane środki, chociaż skromne, to jednak pozwalają na pobudzenie aktywności naukowej stażysty w kierunku zmaterializowania pomysłu i w mojej ocenie zostały prawidłowo wykorzystane. Jest to dobry przykład działania od pomysłu do przemysłu. Należy podkreślić, że potrzebne jest w tym przypadku także osobiste zaangażowanie realizatora, gdyż bez tego nie jest możliwe osiągniecie sukcesu. Gdyby taki pomysł miał być realizowany przez nowozatrudniony personel w Firmie, niewątpliwie okres realizacji bardzo by się wydłużył. Ważne jest, aby realizator posiadał obok wiedzy teoretycznej również praktykę w realizacji badań technologicznych. Taka forma stażu w przedsiębiorstwie nie jest czymś nowym. Przy osiąganiu stopni i tytułów naukowych były dawniej wymagane staże w przedsiębiorstwie. Dlatego uważam, że powrót do praktyki przemysłowej pozwoli młodym naukowcom dostrzegać bariery na etapie rozwoju cyklu życia pomysłu oraz może ich zachęcić do tworzenia swoich firm typu spin.
Na tym etapie Uczelnie oferują daleko idącą pomoc np. poprzez skutecznie działające Inkubatory.
Efekty takiej formy działalności można podsumować, jako „dobry początek do dalszej współpracy. Czy ten dobry początek będzie miał finał w postaci gotowego produktu oferowanego przez Przedsiębiorstwo?. Uzależnione jest to głównie od możliwości pozyskiwania środków finansowych na dalszy rozwój produktu.