Przedsiębiorczość jako droga do sukcesu zawodowego kobiet
27.03.2014
dr inż. Teresa Kupczyk
Przedsiębiorczość jako droga do sukcesu zawodowego kobiet
Współcześnie przedsiębiorczość stała się czynnikiem sukcesu zawodowego kobiet.
Przede wszystkim jest ona dla nich sposobem na zatrudnienie, bowiem wśród 13,6 mln biernych zawodowo 61,4% to kobiety a tylko 38,5% stanowią mężczyźni [Kwartalna informacja…2012]. W Polsce prawie co 3 firma została założona i jest prowadzona przez kobiety [Badanie Aktywności Ekonomicznej…, 2012], na świecie dotyczy to 35% przedsiębiorstw [Women in Business…, 2012]. Przedsiębiorczość kobiet w Polsce, podobnie jak i mężczyzn jest jednak niższa, niż średnia w Unii Europejskiej i OECD. Wynosi odpowiednio 3,2%, w przypadku kobiet (UE: 4%, OECD: 4,2%) i 8,5% w przypadku mężczyzn (UE: 9,3%, OECD: 9,3%) [Global Entrepreneuship…, 2012]. Rosnąca liczba kobiet będących właścicielkami firm dowodzi, że kobiety wykazują się przedsiębiorczością, która pozwala skutecznie przełamywać społeczne bariery, nierówność i aktywnie uczestniczyć w procesach gospodarczych [Kupczyk 2009b, Kupczyk 2009a; Kupczyk 2013]. Zgodnie z rankingiem Gender Equity Index 2013 wskaźnik równości w Polsce wyniósł 0,703, gdzie 1 oznacza pełną równość. Udało się ją osiągnąć kobietom jedynie w edukacji. W udziale siły roboczej wskaźnik ten wyniósł 0,81, w aktywności ekonomicznej 0,75, a w udziale we władzy tylko 0,52. Kobiety na najwyższych szczeblach zarządzania, jako członek zarządu stanowiły w Polsce w 2013 r. zaledwie 10,3%, a w Unii Europejskiej16,6% [European Commission... 2013]. Kobiety na stanowiskach Prezesa Zarządu w Polsce to zaledwie 5% (UE 3%, Norwegia 11%) [ec.europa.eu].
Do przyczyn zakładania przez kobiety własnych firm i osiągania w nich sukcesów zawodowych należą m. in. możliwość realizacji własnych pomysłów i marzeń, dążenie do samodzielności i niezależności, zagrożenie bezrobociem, chęć poprawy sytuacji finansowej i osiąganie wyższych zarobków, potrzeba posiadania elastycznego czasu pracy i godzenia ról rodzinnych z zawodowym, nadarzające się okazje zarobienia, kontynuacja biznesu rodzinnego oraz uzyskanie większego uznania w środowisku i rodzinie. Jak potwierdzają badania kobiety dostrzegają zalety pracy na własny rachunek (rys. 1).
Rys.1. Zalety pracy na własny rachunek w opinii badanych kobiet w % (wskazania ważne i bardzo ważne).
Źródło: Przedsiębiorczość kobiet w Polsce, PARP, 2011.
Ważnym czynnikiem determinującym wzrost przedsiębiorczości kobiet w ciągu ostatnich lat jest zmiana podejście do tego zagadnienia przez same kobiety. „O pozytywnym postrzeganiu przez Polki działalności na własny rachunek jako jednej z form zatrudnienia i zdobywania środków pieniężnych świadczą wyniki badania przeprowadzonego w lipcu 2007 r. w ramach projektu „Nowe kwalifikacje, praca i przedsiębiorczość dla kobiet” (Projekt realizowany w latach 2005-2008 przez Krajową Izbę Gospodarczą oraz Szkołę Główną Handlową i finansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego). Nieco więcej niż połowa Polek (52%) wskazała, że lepiej jest prowadzić własną firmę niż być pracownikiem najemnym. Około jedna trzecia (37%) stwierdziła, że lepiej jest być zatrudnionym jako pracownik najemny, a 11% nie miało zdania na ten temat. Na podstawie badań stwierdzono, że: „Kobiety, które deklarowały, że wolałyby prowadzić własną firmę motywowały swoje odpowiedzi głównie tym, że własna firma daje niezależność, samodzielność w decydowaniu o własnym losie, swobodę w wyznaczaniu celów - wskazało na nie aż 62% kobiet. Na drugim miejscu pod względem częstotliwości zgłaszania znalazła się motywacja w postaci korzyści finansowych - większy dochód i większe zarobki, dobrobyt, niezależność finansowa - 29% wskazań. Stosunkowo istotną deklarowaną motywacją do posiadania własnej firmy były większe (niż w przypadku pracy najemnej) możliwości rozwoju zawodowego, realizacji własnych pomysłów, samorealizacji, oraz szanse na ciekawą pracę i wyższą satysfakcję z niej - 14% wskazań.” Warto podkreślić, iż z opinii przebadanych Polek wynika, „że prowadzenie własnej firmy postrzegane jako raczej skomplikowane i zdecydowanie ryzykowne oraz pochłaniające dużo czasu. Znacząca liczba kobiet (37%) wyraża opinię, że mężczyźnie jest łatwiej założyć własną firmę niż kobiecie (na brak uwarunkowań płci wskazało 52%). Znaczy to, że stereotypy wciąż mają znaczenie w postrzeganiu przez kobiety swojej roli w społeczeństwie i siebie w roli businesswoman, a tym samym rzutują na podejmowanie przez nie decyzji o założeniu własnej firmy. Autorzy badania wnioskują, że kobietom potrzebne są szkolenia i warsztaty, które przede wszystkim będą „ukierunkowane na wzmacnianie poczucia własnej wartości, odkrycia własnych mocnych stron i talentów, motywujące do wykraczania poza dotychczasowe przyzwyczajenia i normy narzucane przez społeczeństwo oraz dające wskazówki przydatne do opracowania pomysłu na własny biznes i wiedzę z zakresu kluczowych zagadnień składających się na zarządzanie małą firmą” [Lisowska 2008]. Kobiety dostrzegają też wady prowadzenia działalności gospodarczej, takie jak: konieczność brania odpowiedzialności finansowej i prawnej zarówno za siebie, jak i za pracowników, brak poczucia bezpieczeństwa na rynku, konieczność radzenia sobie z niewydolnie działającym systemem prawnym i administracyjnym, brak regularnego i stabilnego dochodu, szczególnie w pierwszej fazie rozwoju firmy, konieczność prowadzenie skomplikowanej dokumentacji podatkowej, brak kapitału, itd. Analizując współczesny rozwój gospodarki opartej na wiedzy warto wskazać na wyniki badań, które potwierdziły, że przedsiębiorczość kadry kierowniczej w istotnym stopniu koreluje z jej rozwojem. Potwierdzono istnienie tendencji (trendu) wskazującego że, jeśli mocną lub bardzo mocną stroną menedżera jest przedsiębiorczość to ponad siedmiokrotnie wzrasta prawdopodobieństwo, że należy on do kadry kierowniczej z gospodarki opartej na wiedzy. Prawdopodobieństwo to jest pięciokrotnie większe w przypadku kadry kierowniczej wyższego szczebla [Kupczyk 2013a]. Nie zidentyfikowano w tym badaniu różnic w przedsiębiorczości w zależności od płci. To dowodzi, iż kobiety w równym stopniu z mężczyznami nadają się do prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorczość kobiet przynosi wiele korzyści nie tylko im samym, ale jest siłą napędową gospodarki i ważnym czynnikiem wzrostu ekonomicznego. Ma istotny wpływ na rozwój regionów, obniżenie bezrobocia, równouprawnienie i zapobieganie wykluczeniom społecznym. Wiele badań wskazuje, że istnieje związek pomiędzy obecnością kobiet na stanowiskach kierowniczych, a wysokimi wynikami spółek [Vinnicombe, Singh 2003; Kupczyk 2013b]. Firmy z najwyższym wynikiem promowania kobiet na wyższe stanowiska przynoszą od 18 do 69% więcej zysków niż średnio firmy z listy Fortune 500 w swoich branżach [Adler, 2001]. Wykorzystanie potencjału kobiet w biznesie pozwoli na wykorzystanie całkowitej puli talentów, a ponadto pozwoli dopasować się do prognozowanych zmian na rynku pracy. Ma to szczególne znaczenie dla kobiet w grupie wiekowej do 28 roku życia i po 50 roku życia. W przyszłości należy zatem zadbać by gospodarka była bardziej przyjazna przedsiębiorczym kobietom.
Bibliografia
Adler R. D., (2001) Women In the Executive Suite Correlate to high Profits, Glass Ceiling Reaserch Center 2001, www.equalpay.nu/docs/en/Adler-web.pdf
Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności (2012), III kw. 2012, GUS.
European Commission (2013). Database on women and men in decision making.
Global Entrepreneuship Monitor (GEM) (2012).
Kwartalna informacja o rynku pracy w III kw. 2012, GUS.
Kupczyk T. (2013) (red.), Kobiety i mężczyźni w zarządzaniu - korzyści, problemy, dobre praktyki, propozycje zmian, Wyższa Szkoła Handlowa we Wrocławiu, Wrocław.
Kupczyk T. (2013a), Niepublikowany raport z badań.
Kupczyk T., (2013b) Relations between management competences and organizational success considering gender issues - research results, China-USA Business Review, Vol.12, No.3, March 2013 (Serial Number 117), p. 307-322, David Publishing Company.
Kupczyk T.(2009a), Kobiety w zarządzaniu i czynniki ich sukcesów, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Handlowej we Wrocławiu, Wrocław.
Kupczyk T., (2009b), Znaczenie przedsiębiorczości kobiet i ich udziału w zarządzaniu dla rozwoju regionów, [w:] Wrzeszcz-Kamińska G. (red.), Spójność społeczna i ekonomiczna Unii Europejskiej, Wyższa Szkoła Handlowa, Wrocław.
Lisowska E., (2006), Polki są najbardziej przedsiębiorcze w Europie, Nowe Życie Gospodarcze, 2006-12-14, www.bankier.pl/wiadomosc/Polki-sa-najbardziej-przedsiebiorcze-w-Europie-1521563.html
Lisowska E. (2008), Równouprawnienie kobiet i mężczyzn w społeczeństwie, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
Przedsiębiorczość kobiet w Polsce (2011), PARP.
Women in Business to Support Women`s Entrepreneuship Development in the MENA Region (2012), OECD.
Vinnicombe S., Singh V., (2003), The Female FTSE Index, Cranfield School of Management