Sylwetka przedsiębiorczej kobiety, jej mocne i słabsze strony
17.04.2014
dr inż. Teresa Kupczyk
Sylwetka przedsiębiorczej kobiety, jej mocne i słabsze strony
Gospodarka dostarcza nam wielu przykładów przedsiębiorczych kobiet. Jednak precyzyjne określenie ich sylwetki nadal stwarza wiele trudności. Zainteresowanie tą tematyką jest ogromne, jednak badań w tym obszarze nie jest zbyt wiele. Mimo dużej różnorodności prezentowanych przez autorów poglądów warto jednak przeanalizować, co charakteryzuje przedsiębiorczą kobietę i jakie są jej mocne i słabsze strony. Rozróżnia się dwa rodzaje przedsiębiorczości, zewnętrzną poprzez samozatrudnienie i tworzenie bytów gospodarczych, oraz wewnętrzną (innowacyjną), która wyraża się inicjowaniem i rozwijaniem nowych zamierzeń w obrębie istniejącej organizacji, ukierunkowanych na poprawę jej funkcjonowania na rynku [Stoner, Freeman, Gilbert, 1997]. Rozumiana jest też jako sposób postępowania polegający na twórczym, nowatorskim podejmowaniu i rozwiązywaniu pojawiających się problemów, dostrzeganiu i umiejętnym wykorzystywaniu nadarzających się okazji oraz elastycznym przystosowywaniu się do zmiennych warunków otoczenia [Schumpeter, 1960]. Osobę przedsiębiorczą cechuje motywacja osiągnięć, poczucie umiejscowienia kontroli wzmocnień, podejmowanie ryzyka i tolerowanie niepewności [Amit, Glosten 1993]. Przedsiębiorczość traktowana jest także jako otwartość na nowe idee, gotowość do ciągłego uczenia się, inicjatywa i elastyczność, pomysłowość i innowacyjność, poznawcze panowanie nad sytuacją, dążenie do mistrzostwa, nastawienie na sukces wspomagane siłą woli, odwaga odchodzenia od pomyślnie wdrożonych pomysłów i poszukiwania nowych rozwiązań na rzecz zaspakajania potrzeb klientów [Schumpeter, 1962].
Nie zidentyfikowano różnic w przedsiębiorczości w zależności od płci [Kupczyk 2013], niemniej kobiety prowadzą działalność gospodarczą w nieco odmienny sposób niż mężczyźni. Przeprowadzone w 2011 r. badania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pozwoliły ustalić, że kobieta prowadząca własną działalność gospodarczą jest młodsza niż kobiety pracujące najemnie i niepracujące. Jej średni wiek wynosi 32,7 lat (kobiet pracujących najemnie 37,3, niepracujących 35,2). Jest na ogół dobrze wykształcona. Swoją działalność gospodarczą poprzedziła pracą w charakterze pracownicy najemnej. Do zmiany statusu skłoniły ją względy finansowe, ale również dążenie do samodzielności i wykorzystanie sprzyjających okoliczności. Najczęściej pozostaje w stałym związku, ale nie ma dzieci. Nie rezygnuje z ich posiadania, a realizując plany dzietności może mieć ich więcej niż wynosi przeciętna dzietność. Realizuje model rodziny oparty na zasadzie „podwójnego obciążenia” kobiety, ale też włącza do realizacji obowiązków rodzinnych męża/partnera (model partnerski). Rzadko sprawuje sama opiekę nad małymi dziećmi, powierzając ją innym osobom (spoza rodziny, ale też swojemu partnerowi) lub placówkom opiekuńczym. Wśród zalet pracy na własny rachunek nie dostrzega bowiem łatwiejszego godzenia obowiązków zawodowych z rodzinnymi [Przedsiębiorczość kobiet w Polsce… 2011, str. 100-101]. W porównaniu z mężczyznami kobiety zazwyczaj zaczynają od założenia mniejszego przedsiębiorstwa, nie rozwijają się pozostając na poziomie mikroprzedsiębiorstwa, mają niższy poziom kapitalizacji i rzadziej decydują się na ekspansję na rynki zagraniczne [Women in Business… 2012]. Kobiety korzystają częściej ze znanych technologii i kierują się raczej na istniejące rynki. To sugeruje, że kobiety – przedsiębiorcy mają bardziej konserwatywne podejście do zakładania firmy. Dzieje się tak, zdaniem autorów światowego raportu o przedsiębiorczości, dlatego że silniej angażują się w przedsiębiorczość związaną z zaspokajaniem istniejących potrzeb [Global Entrepreneurship Monitor 2004]. Statystycznie biorąc po 5 latach pozostaje 43,8% firm zakładanych przez kobiety i 46,1% firm zakładanych przez mężczyzn [Warunki powstania i działania … 2012]. Z badań przeprowadzonych przez Lisowską [2006] wynika, że kobietom w mniejszym stopniu niż mężczyznom przeszkadza nadmierna biurokracja czy konieczność dostosowania się do zmian w przepisach. Bardziej za to są one wyczulone na niejasność przepisów i niepewność sytuacji na rynku oraz konkurencję. Lepiej funkcjonują w warunkach mniejszego ryzyka. Kobiety prosperują lepiej w takim środowisku zawodowym, w którym podkreśla się znaczenie tego, co osobiste. Ponieważ w zawodowym świecie mężczyzn środowisko takie na ogół nie istnieje, kobiety aby czuć się dobrze często decydują się budować własne organizacje, w których panują kobiece reguły i wartości, bardziej zaufanie niż strach, współpraca niż rywalizacja [Moir, David 2007, s. 136]. W stosunku do mężczyzn kobiety zarządzające przedsiębiorstwami są lepiej wykształcone, bardziej ambitne, dokładne, zorganizowane, wydajne i nie są nastawione na konfrontację. Potrafią planować z dłuższą perspektywą, są bardziej lojalne i rzadziej zmieniają pracę [Rola kobiet w innowacyjnej przedsiębiorczości… 2007, s. 36-38]. Kobiety są bardziej sumienne i ugodowe, cechuje je wysoka inteligencja emocjonalna, mocniej koncentrują się na zasobach ludzkich i mają większe umiejętności łączenia celów przedsiębiorstwa z celami pracowników, a także większą znajomość trendów i prognoz dotyczących gospodarki. Mają jednak mniejszą wiarę w siebie [Kupczyk 2013]. Mężczyźni są bardziej mogilni i dyspozycyjni, nastawieni na awans, konsekwentni, mają wyższe zdolności analityczne, twórcze i przywódcze [Rola kobiet w innowacyjnej przedsiębiorczości… 2007, s. 36-38]. Mają niższą reaktywność, dużą szybkość podejmowania decyzji, mocniej koncentrują się a niematerialnych wartościach organizacji, mają wyższe umiejętności zarządzania wiedzą i talentami. Lepiej od kobiet radzą sobie w wykorzystywaniu technologii informacyjno-komunikacyjnych [Kupczyk 2013].
Kobiety skłaniają się ku pracy, która przynosi satysfakcję w wymiarze społecznym i osobistym, podczas gdy mężczyźni, także z przyczyn zdeterminowanych biologicznie, zainteresowani są sferami rzeczy i władzy [Moir, David 2007]. Kobiety posiadają niebywałą zwinność werbalną do łączenia się więziami przyjaźni, niemal parapsychologiczne możliwości czytania z twarzy i tonu głosu emocji i stanów umysłu oraz zdolność do rozładowywania konfliktów [Brizendine 2006, Moir, David 2007, s. 17].
Kobiety i mężczyzn różnią się w podejściu do problemu oraz do procesu podejmowania decyzji. Mężczyźni są częściej bardziej analityczni, wydobywają to, co najistotniejsze, spośród przypadkowych szczegółów. Kobiety odbierają pełniejszy obraz, są o wiele bardziej zainteresowane kontekstem sytuacyjnym, podczas gdy mężczyźni zawsze próbują go ignorować na rzecz tego, co mogą z niego wyabstrahować [McClelland 1979]. Mężczyźni koncentrują się w bardziej zamierzony sposób na węższym zakresie spraw, ignorując wszystko co ich rozprasza. Mężczyźni wykazują większe predyspozycje do problemów, które można zanalizować i poszufladkować, natomiast kobiety częściej zajmują się problemem z całym kontekstem sytuacyjnym, bez koncentracji jedynie na zasadniczych jego punktach. W rezultacie mężczyźni szybciej dostarczają konkretnych rozwiązań problemu, podczas gdy kobiety potrafią lepiej dany problem zrozumieć [Silverman 1970]. Badania pokazują, że mężczyźni bardziej niż kobiety cenią status, prestiż i wysokie dochody, a kobiety zaś altruizm i równość. Kobiety liderzy posiadają lepsze tak zwane miękkie umiejętności społeczne (people skills) niż mężczyźni. Kobiety liderzy, w porównaniu z liderami mężczyznami, wykazują więcej pozytywnego wpływu i ciepła [Hall, Friedman,1999]. Reprezentują bardziej demokratyczny i transformacyjny styl przywództwa [Eagly and Johnson, 1990] opierający się na rozwadze i umiejętnościach interpersonalnych [Eagly and Johannesen-Schmidt, 2001]. Kobiety nie przywiązują większej wagi do formalnych przejawów władzy, co sprzyja porozumiewaniu się i dodaje podwładnym odwagi do dzielenia się zarówno problemami, jak i pomysłami [Majewska-Opiełka 2000, s. 377].
Podsumowując powyższe rozważania na temat sylwetki przedsiębiorczej kobiety, jej mocnych i słabszych stron nasuwa się refleksja, iż z pewnością jest ona w stanie sprostać wymaganiom współczesnej działalności gospodarczej. Analizując jednak mocne strony mężczyzn, widać wyraźnie iż mogą być oni świetnym uzupełnieniem i wsparciem dla kobiet w tym obszarze. Warto zatem promować przedsiębiorczość kobiet, szczególnie tych, które sukcesy swoich przedsiębiorstw budują na współpracy z mężczyznami.
Literatura
Amit R., Glosten L., (1993) Chal1enges to theory development entrepreneurship research, Journal of Management, Studies, No. 5.
Brizendine L.,(2006), The Female Brain,, Broadway Books, New York.
Eagly, Alice H. and Johnson, Blair T., "Gender and Leadership Style: A Meta-Analysis"
Eagly, Johannesen-Schmidt, (2001) The Leadership Styles of Women and Men, Journal of Social Issues 6/22/01.
Hall, J. A., & Friedman, G. B. (1999). Status, gender, and nonverbal behavior: A study of structured interactions between employees of a company. Personality and Social Psychology Bulletin, 25, 1082.
Global Entrepreneurship Monitor 2004.
Kupczyk T.(2009a), Kobiety w zarządzaniu i czynniki ich sukcesów, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Handlowej we Wrocławiu, Wrocław.
Kupczyk T., Kompetencje kadry kierowniczej w gospodarce opartej na wiedzy, Difin, Warszawa 2013.
Majewskia-Opiełka I. (2000), Czas kobiet, Świat Książki.
Lisowska E., (2006), Polki są najbardziej przedsiębiorcze w Europie, Nowe Życie Gospodarcze, 2006-12-14, www.bankier.pl/wiadomosc/Polki-sa-najbardziej-przedsiebiorcze-w-Europie-1521563.html
McClelland, J. L. (1979). On the time relations of mental processes: An examination of systems of processes in cascade. Psychological Review, 86, 287-330
Moir A., David J., (, 2007), Płeć Mózgu,, PIW Państwowy Instytut Wydawniczy.
Przedsiębiorczość kobiet w Polsce (2011), PARP.
Rola kobiet w innowacyjnej przedsiębiorczości wysokich technologii. Raport końcowy z badań jakościowych dla Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (2007), ARC Rynek i opinia, s.2.
Silverman J., (1970), Attentional styles and a study of sex differences, [w:] D. Mostofsky (ed.), Attention: Contemporary Studies and Analysis, Appleton-Century-Croft, New York, s. 61–98.
Stoner J. A. F., Freeman R. E., Gilbert, Jr. D. R.,(1997), Kierowanie, PWE, Warszawa.
Schumpeter J.(1960), Teoria rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa.
Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw powstałych po latach 2006-2010, (2012), GUS.
Women in Business. Policies to Support Women`s Entrepreneurship Development in the MENA Region (2012), OECD.
Autorka opracowania: dr inż. Teresa Kupczyk